Celnictwo w wiekach średnich
Przejście ludzkości od niewolnictwa do feudalizmu i powstanie nowej sytuacji politycznej, z jej nowymi w stosunku do poprzedniego ustroju, instytucjami państwowymi, w tym także fiskalnymi musiało prowadzić do zmian i w organizacji poboru ceł. Wszystko to również było ściśle powiązane z rozwojem handlu międzynarodowego, z wyprawami krzyżowymi a wreszcie z epoką wielkich odkryć geograficznych. Procesy te, rozciągnięte w czasie, wiązały się ze zmiennymi strukturami państwowymi, z dalszym podziałem, zanikaniem jednych i pojawianiem się innych, ale zawsze potrzebujących środków na utrzymanie administracji publicznej i sił zbrojnych państw.
[...]