ISBN 987-83-934205-8-2
Wydawnictwo BW Jan Brodziński – luty 2017
Cło jako forma świadczenia finansowego jest „instytucją historyczną” i towarzyszy człowiekowi już od początku formowania się pierwszych osad plemiennych w czasach prehistorycznych. Nierozerwalnie związane jest ono z rozwojem handlu początkowo pomiędzy osadami, miastami, a później pomiędzy państwami. Wraz z powstaniem pierwszych organizacji plemiennych równocześnie stwarzano dogodne warunki dla rozwoju wymiany międzyplemiennej, a w perspektywie międzynarodowej z momentem wyodrębnienia się państw. Wznoszenie miast i budowanie dróg skutkowało tworzeniem przez panującego w starożytności, a później w średniowieczu specjalnych punktów poboru ceł, zwanych stacjami (komorami celnymi). Zlokalizowane były one najczęściej przy uczęszczanych szlakach handlowych, rogatkach miast, brodach, mostach oraz na granicach księstw czy państw. Osoby przekraczające te punkty zobowiązane były do uiszczenia cła, niezależnie od ilości oraz rodzaju asortymentu przewożonych towarów. Już w starożytności zwrócono uwagę na potrzebę tworzenia dogodnych warunków dla wymiany towarowej oraz na możliwości uzyskiwania przez panującego coraz większych wpływów finansowych. Z tego tytułu prawo do nakładania ceł przysługiwało władcy (suwerenowi) i było ściśle związane z wykonywaniem jego funkcji władczych. Do dochodów uzyskiwanych z ceł przywiązywano nawet większą wagę, aniżeli do dochodów uzyskiwanych z innych danin publicznych. Tak duża rola ceł (danin o charakterze celnym i pokrewnym) w starożytności i wczesnym średniowieczu związana była z faktem, iż wówczas właściwie nie funkcjonowały inne instrumenty organizacyjno-prawne oraz mechanizmy związane z gromadzeniem dochodów przez panującego.[...]